Rituelen

Rituelen zijn handelingen die uiting geven aan dat wat moeilijk te zeggen is. Woorden zijn niet altijd toereikend genoeg om je gevoel weer te geven. Een gebaar, met aandacht en concentratie uitgevoerd, kan het juiste gevoel aanroepen.

Rituelen kunnen heel klein zijn, denk aan het aansteken van een kaars, of juist heel groot, zoals bij een begrafenis met militaire eer.  Het is nooit het gebaar zelf dat belangrijk is, het gaat om de intentie, de aandacht, de concentratie waarmee het gebaar gemaakt wordt.

Rituelen tijdens de opbaring

In de dagen voor de uitvaart kan er ook behoefte zijn aan rituelen. Is de overledene thuis opgebaard dan zijn de mogelijkheden legio:

• De dag beginnen bij de overledene met een overdenking:

-Een bestaande tekst
-Een herinnering
-Een mooie eigenschap of een talent benoemen
-De overdenking opschrijven en na voorlezen bij de overledene neerleggen

Is er een gezin rondom de overledene, dan kan dit bij toerbeurt, waar ook jonge kinderen de gelegenheid krijgen om mee te doen. Als zij nog niet kunnen schrijven, dan is een tekening ook heel mooi.

• Een CD opzetten met lievelingsmuziek van de overledene en een kaarsje aansteken
• Samen zingen, ook een eenvoudig liedje, is vooral voor jonge kinderen een fijn ritueel

Deze rituelen kun je ’s avonds herhalen om de dag te besluiten.

• Afsluiten met muziek, een cd of samen zingen
• Het kaarsje uitblazen

Is de overledene in een uitvaartcentrum opgebaard, dan is het niet altijd mogelijk om dagelijks te bezoeken. Maar ook dan kunnen thuis rituelen uitgevoerd worden.
Richt een plekje in met een foto en leg de overdenkingen in een mooi doosje erbij. Op de dag van de uitvaart kunnen al deze gedachten met de overledene meegegeven worden.

Is er voor een onbewerkte uitvaartkist gekozen, dan is deze te versieren met verf of geschreven teksten met stift. Ook hier kan men heel goed een ritueel van maken door het moment te plannen waarop dit gebeurt, en dit dus ook met aandacht begeleiden en uitvoeren.

Rituelen op de dag van de uitvaart

Door tijd te nemen om de kist te sluiten, kunnen ook hier weer handelingen tot rituelen worden. Ieder legt om de beurt iets bij de overledene neer:

• Een tekstje
• Een tekening
• Een knuffel
• Een foto
• Een voorwerp (denk erom, in geval van crematie, nooit iets van glas!)
• Een stukje kleding (denk aan stukje bruidsjurk, doopjurk etc.)
• Iets lekkers, waar de overledene erg van hield
• Een bloem

Zijn er veel tekeningen, dan is het ook mooi om die in de deksel te plakken, zodat de overledene een hemel van mooie tekeningen krijgt.

Het sluiten van de kist mag u zelf doen. Ook het dichtdraaien van de schroeven is een symbolisch gebaar: de overgang van tastbaar naar voelbaar in herinnering.

(Als u zelf sluit, begin dan altijd aan de hoofdkant, vervolgens de onderkant, dan het midden van de zijkant en als laatste de daartussen liggende schroeven).

Bij het uitrijden van de overledene van opbaarlocatie naar de rouwauto is het mooi om een erehaag te vormen, eventueel met de bloemstukken, een kort moment van stilte als het verkeer het toelaat, voordat de auto vertrekt.

De uitvaartverzorger zal voor de rouwauto uitlopen om volgauto’s en auto’s van familie gelegenheid te geven om aan te sluiten.

Als de overledene niet thuis is opgebaard en het is verkeerstechnisch mogelijk, dan kan de rouwstoet langs het woonhuis, langs de werklocatie of een andere locatie die de overledene dierbaar was, rijden. Bij de bewuste locatie wordt gestopt, ieder zet de motor van zijn auto af (bespreek dit van tevoren), de uitvaartverzorger of een nabestaande stapt uit en gaat voor de locatie staan, ter hoogte van de rouwauto.
Als de locatie over een vlag beschikt, is het mooi om te vragen of men op dat tijdstip de vlag halfstok wil laten hangen. Eventuele collega’s, vrienden, verenigingsmensen kunnen zich opstellen bij de vlag. Een minuut stilte wordt in acht genomen. Vervolgens zet de stoet zich weer in beweging.

Bij aankomst van kerk, crematorium of begraafplaats  loopt de uitvaartverzorger weer voor de rouwauto. Maar ook hier kan een nabestaande of nabestaanden zijn plaats innemen en hun geliefde begeleiden. Dit hangt wel af van de situatie ter plaatse. Overleg met de uitvaartverzorger is nodig.

Rituelen aan het begin van de uitvaartplechtigheid

Allereerst is er de mogelijkheid om de uitvaartkist zelf naar binnen te begeleiden of zelfs te dragen. Dit laatste is heel zwaar en moet goed begeleid worden. Meestal kiest men voor het eerste. Zes personen kunnen naast de kist, drie aan elke kant, ervoor en erachter kunnen natuurlijk meer mensen, twee aan twee. Degene die ervoor lopen, dragen de foto en de bloemen, degenen die erachter lopen eventueel de voorwerpen die bij de kist geplaatst of neergelegd worden.

Als de uitvaartkist op zijn plek staat, de bloemen en de foto zijn geplaatst, dan blijft een ieder even staan en groet gelijktijdig door een eerbiedig buigen van het hoofd. Daarna neemt men plaats.

Het meest bekende ritueel is het aansteken van kaarsen. Dit kunnen grote kaarsen zijn die naast de kist staan opgesteld. Maar het kunnen ook waxinelichtjes zijn, op een blad of tafeltje naast of voor de kist.

Gebruik hierbij nooit een sigaretten aansteker of een gasaansteker. Er zijn speciale dunne aansteekkaarsjes. Iemand aan de zijlijn, de uitvaartverzorger bijvoorbeeld, steekt deze aan en overhandigt het kaarsje aan degene die de bedoelde kaars(en) aan gaat steken. Zijn er meer die daaraan meedoen, dan kan de aansteekkaars doorgegeven worden. Dit is mooier dan dat meerderen tegelijk kaarsen aansteken.

Bij het aansteken van de kaars kan een tekst uitgesproken worden, een korte zin, een klein gedichtje. Dit kan bij elke kaars of waxinelichtje afzonderlijk.

Rituelen tijdens de uitvaart

Het aansteken van lichtjes kan ook tijdens de uitvaart gebeuren. Zijn er sprekers, dan kunnen zij na hun speech een lichtje aansteken en deze bij of op de kist plaatsen.

Bij het afscheid kunnen alle aanwezigen hetzelfde doen, zodat een zee van lichtjes ontstaat als een laatste groet.
Deze lichtjes branden natuurlijk niet op, men kan vragen of ze na afkoeling naar de condoleance ruimte gebracht kunnen worden, zodat ze als een aandenken meegegeven kunnen worden en men ze thuis alsnog kunnen laten uitbranden.

Bij een begrafenis kan men ervoor kiezen om na het dalen van de uitvaartkist een schepje zand te strooien. Ook een handje strooibloemetjes is een mooi gebaar. Rozen, zonnebloemen, gladiolen of welke bloem ook, kunnen op de kist gelegd of geworpen worden. Op de rouwkaart of in de rouwadvertentie kan al een verzoek tot een enkele bloem gedaan worden. Ook kan men zelf voor bloemen zorgen en deze bij het graf neer laten zetten.

Bij jonge kinderen zet men wel kleine knuffeltjes neer, kleine windmolentjes of kunstbloemen of vlinders op een steeltje. Als ouders kun je daar een voorkeur voor uitspreken of het aan de mensen overlaten.

Aansteken van licht en neerleggen van bloemen zijn algemene rituelen. Persoonlijke rituelen zijn rituelen die specifiek bij de overledene, bij haar/zijn beroep, bij haar/zijn liefhebberij passen.

Enkele voorbeelden:

• Bij een balletliefhebber werd er gevraagd of iedereen wilde gaan staan. Als liefdevol teken van eerbied werd er vervolgens door een groepje dansers in een kring om de overledene een ingetogen balletdans uitgevoerd, door een pianist begeleid.
• Bij een musicus, een trompettist, werd er door een blaaskwintet een muziekstuk ten gehore gebracht. Op een lege stoel lag de trompet van de overledene. De muzikanten stopten een voor een met spelen en gingen achter de kist staan. De laatste speelde het stuk uit, nam de trompet en legde deze op de kist, daarna hielden zij een moment stilte.
• Drie kleinkinderen zongen hand in hand hun lievelingsliedje dat oma altijd voor hen zong: ‘Lammetje, lammetje, lammetje …’ Zij legden daarna een zelf geplukt veldboeketje neer.
• Bij de uitvaart van een fruitteler werd iedereen gevraagd om een appel mee te nemen. Voor hem bestond er geen mooiere vrucht. In stilte legde iedereen zijn appel bij de overledene neer.
• Een uitvaartkist van een tuinierster werd bedolven onder bloemen uit eigen tuinen.
• Bij het afscheid van een oma knipte elk kind, elk kleinkind en elk achterkleinkind een lokje van zijn of haar haren af. Deze lokjes werden over de handen van oma gestrooid, zo had ze van ieder een tastbaar aandenken.
• Bij de uitvaart van een baby werd zijn muziekdoosje van begin tot einde afgespeeld, ook tijdens het spreken. Het doosje werd na elke activering doorgegeven aan de volgende, zodat iedereen een keer aan het koordje kon trekken als afscheid. Degene die aan de beurt was ging daar even bij staan. Het zachte geklingel was geen moment storend, maar hield juist de verbinding met de baby in stand.
• Bij de begrafenis van een grootvader gingen alle kleinkinderen in een kring rond het graf staan, hand in hand, en zongen samen – hoewel lang niet allemaal kerkelijk – een geliefde psalm voor opa.

Rituelen ter afsluiting van de uitvaart

Om het afscheid af te sluiten kunnen er ballonnen opgelaten worden. Ballonnen in de lievelingskleuren van de overledene, of juist alleen witte. Is het afscheid aan het einde van een wintermiddag, dus als het al wat schemerig wordt, dan is het laten opstijgen van lichtjes, zogenaamde wensballonnen, een mooi gebaar. Als er sprake is van grote hoeveelheden ballonnen, al dan niet met lichtjes, dan zal er toestemming gevraagd moeten worden. Uw uitvaartverzorger zal dit regelen.  In plaats van ballonnen kunnen ook (enkele) witte duiven opgelaten worden als een laatste groet.
Wensballonnen met een lichtje zijn er ook in de vorm van bootjes, deze kunnen in het water gezet worden, waarna ze zachtjes wegzeilen.

Het kiezen van passende rituelen

Welke rituelen u ook kiest, doe dit altijd in overleg met de uitvaartverzorger. Het mooi uitvoeren van een ritueel, hoe klein ook, vraagt tijd. Tijd die ingepland moet worden. Soms is het uitvoeren van een ritueel niet mogelijk (geen ruimte op de begraafplaats, geen tijd in het crematorium), dan heeft uw uitvaartverzorger door zijn grote ervaring ongetwijfeld alternatieven die aan uw wens voldoen.

Ook beschikt Meride over ritueel begeleiders die met u de uitvaart van A tot Z doornemen deze helemaal naar uw wensen vormgeven en ook uitvoeren. Zij houden nauw contact met de uitvaartverzorger, zodat deze op de hoogte blijft.

Rituelen bespreken in een kennismakingsgesprek

Twijfelt u over de mogelijkheden in uw specifieke situatie, dan kunt u dit voorleggen in een kennismakingsgesprek met Meride. Zo’n kennismakingsgesprek is gratis en vrijblijvend. Belt u gerust met 085 – 4018123 voor een afspraak.