Toespraak tijdens de uitvaart

Bij het voorbereiden van een afscheid komt onvermijdelijk de vraag: wordt er gesproken tijdens de uitvaart, en zo ja, wie gaat dat dan doen? Niet iedereen is in staat om een goed verhaal te schrijven waarin echt wordt vertelt wie de overledene was. Als dat gelukt is, dan is het goed voorlezen van dat verhaal, zodat iedereen het kan verstaan en kan volgen, best lastig. Immers, emoties slaan vaak op de stem. Toch wordt de keuze om dan maar niet te spreken zelden gemaakt. Meride geeft hieronder een aantal richtlijnen en suggesties die het voorbereiden van het spreken tijdens de uitvaart wellicht iets gemakkelijker maakt.

Hoeveel tijd is er beschikbaar om te spreken

Allereerst is het goed om te bepalen hoeveel tijd er minimaal nodig is voor sprekers. Er moet immers een afspraak gemaakt worden met crematorium of aula begraafplaats. Het overschrijden van de afgesproken tijd in crematoria of aula begraafplaats is niet alleen duur, maar ook ongewenst omdat er vaak meer uitvaarten gepland zijn. Goed overleg met de uitvaartverzorger voorkomt onvoorziene kosten en ongewenste tijdsdruk.

Bepaal hoeveel tijd de familie zelf wil gebruiken om te spreken en kijk dan of er nog ruimte is voor eventuele andere sprekers, zoals werkgever, collega, vriend of vriendin, voorzitter van de vereniging waar de overledene lid van was, etc.

Ga er niet vanuit dat er wel gesproken zal worden, maar neem zelf het initiatief of laat de uitvaartverzorger contact opnemen met de mensen waarvan u denkt dat zij wellicht iets willen zeggen. Hoe eerder er zicht is op het aantal sprekers, hoe beter.

De keuze van het aantal sprekers

De standaardtijd om een aula te gebruiken is tegenwoordig meestal drie kwartier. Deze tijd is te vermeerderen per kwartier of half uur, maar daar hangt een prijskaartje aan. Een verlenging moet wel direct besproken worden. Als de dag na de reservering blijkt dat er meer tijd nodig is, dan is het vrijwel niet meer mogelijk om nog te verlengen.

Bij een standaard plechtigheid van drie kwartier kunt u uitgaan van drie stukjes muziek en twee à drie sprekers. Zijn er meer sprekers, dan is het ook aan te raden om extra muziek in te plannen. Na het aanhoren van twee sprekers verflauwt de aandacht en is het prettig om even af te wisselen met muziek.

Wie gaat er spreken

Als er binnen de naaste familie meer mensen zijn die graag wat willen zeggen, overleg dan goed met elkaar. Soms kan men samen iets opstellen en dit ook samen voorlezen, ieder een stukje. Zijn er meerdere, aparte verhalen, spreek dan af waar men het over gaat hebben. Driemaal hetzelfde verhaal is gewoon jammer.

Zijn er sprekers buiten de familie, dus werkgever, collega, vriend etc. maak dan gerust een keuze. Het is niet verplicht om iedereen gelegenheid tot spreken te geven. Vindt u het moeilijk om iemand te weigeren, dan kan de uitvaartverzorger dit voor u doen. Ook kunt u vragen om de speech op papier toegestuurd of tijdens de condoleance overhandigd te krijgen, dan kunnen de nabestaanden deze na de uitvaart rustig lezen.

Hoe lang moet de toespraak zijn

Soms is iemand niet in staat om meer te zeggen dan enkele woorden, of maakt men gebruik van een gedichtje. Dat is natuurlijk prima. Heeft iemand meer te vertellen dan is over het algemeen vier à vijf minuten ruim voldoende. Een langere toespraak is niet altijd een betere of mooiere toespraak. Bedenk dat het nooit mogelijk is om een heel leven in een korte tijd weer te geven, uren zijn dan nog niet genoeg.

Laat jonge sprekers niet alleen achter het spreekgestoelte staan, ga ernaast staan, maar neem niet te snel de toespraak over. Is de katheder erg hoog, dan is een krukje om bovenop te staan of een losse microfoon een oplossing. Natuurlijk moet dit van tevoren al geregeld zijn.

Geeft u sprekers buiten de familie gelegenheid om iets te zeggen, geef dan duidelijk aan dat de toespraak niet langer dan 1 A-viertje mag beslaan. De uitvaartverzorger kan dit ook voor u doen. Hij of zij is immers verantwoordelijk voor het verloop van de plechtigheid, ook als iemand van de familie zelf de plechtigheid wil organiseren en leiden.

Spreken voor de vuist weg

Voorkom dat iemand uit het hoofd gaat spreken, ook al zegt men daar nog zo bedreven in te zijn. Het risico dat de spreker uit gaat weiden, geen einde weet te vinden of de tijd niet in de gaten houdt, is groot. Heeft de spreker daar sterk bezwaar tegen, spreek dan af dat hij of zij na drie minuten een subtiel seintje krijgt van de uitvaartverzorger, de toespraak kan dan netjes worden afgerond. Heeft de ervaring geleerd dat deze spreker moeilijk is af te remmen, geef dan de uitvaartverzorger toestemming om na een afgesproken aantal minuten de spreker te onderbreken. Geen enkele toespraak is het waard om met kromme tenen te zitten.

De eerste stappen om een toespraak te schrijven

Neem een schrijfblok of een tablet en noteer alles wat in u opkomt. Steekwoorden zijn voldoende. Leg blok of tablet op uw nachtkastje, in de stille uurtjes komen vaak heldere invallen die de volgende ochtend niet meer te achterhalen zijn.

Haal herinneringen op met andere familieleden en noteer zonder terughoudendheid, leuke dingen, minder leuke dingen. Lees de aantekeningen af en toe door en omcirkel wat belangrijk is, streep weg wat er niet toe doet.

Het vaststellen van het soort toespraak

Denk erover na wat de bedoeling is van de toespraak. Wordt het een levensverhaal, ook wel levensloop genoemd? Wordt het een weergave van wat de overledene in uw leven heeft betekend of welke plaats hij of zij in de familie innam? Wordt het een persoonlijk verhaal, gericht aan de overledene zelf? Wordt het een toespraak ook namens anderen? Wordt het een combinatie van deze mogelijkheden?

Het vaststellen namens wie men spreekt

Spreekt men namens anderen, bijvoorbeeld broers en zussen, of het gezin, oƒ namens de kleinkinderen, overleg dan zoveel mogelijk en laat iedereen meedenken. Noteer weer alle uitspraken met daarbij naam of initialen, opdat men straks van iedereen iets mee kan nemen in de speech.

Raamwerk maken voor de toespraak

Sorteer alle uitspraken en vat deze zoveel mogelijk samen. Dus de uitspraken die op hetzelfde doelen worden ondergebracht in één zin. Deze hoeven nog geen logische volgorde te hebben. Dat is in feite de volgende stap. Als alle opmerkingen meegenomen zijn in hele zinnen, kijk dan of er zinnen zijn die bij elkaar horen qua onderwerp of gebeurtenis. Sorteren dus, waarbij u onderscheidt maakt in persoonlijke uitspraken en uitspraken die over de levensloop gaan. Waarschijnlijk zijn er nu een aantal onderwerpen of ideeën, die nog los van elkaar genoteerd staan.

Hoofdlijnen aanbrengen in de toespraak

Kijk of er onderwerpen zijn die samengevoegd kunnen worden. Maak een keuze uit de onderwerpen of ideeën als dit er meer zijn dan drie. Beschrijf de gekozen onderwerpen uitvoerig. Gebruik gerust een leuke herinnering als dit de bedoeling van de toespraak duidelijker maakt. Zet de onderwerpen in een logische volgorde en leg vervolgens de tekst een dagje weg.

Schrijven is schrappen, ook in een toespraak

Bij het herlezen van de geschreven tekst vallen wellicht direct al dingen op die tweemaal vermeld worden, uiteraard is schrappen dan logisch. Wees kritisch op herhalingen en onnodige vermeldingen. Wegstrepen van zinnen is niet gemakkelijk, maar over het algemeen knapt een toespraak er alleen maar van op. Wees ervan bewust dat de aandacht van toehoorders na vijf minuten aanmerkelijk verflauwt. Lees de uiteindelijke tekst hardop voor en klok de spreektijd.

Begin en einde van de toespraak

Een goed begin is het halve werk, ook bij het schrijven van een toespraak. Kijk welke muziek er aan de speech vooraf gaat, wellicht geeft deze een mooi bruggetje naar hetgeen u wilt gaan zeggen. En ook bij de afsluiting kan gebruik gemaakt worden van de gekozen muziek. Wat ook een mooie opening of afsluiting kan zijn is een gedicht  of een enkele regels tekst uit een lied.

De finishing touch van de toespraak

Werk uw tekst uit in een grote, duidelijke letter en voeg op logische plekken een witregel toe. Kopieer de tekst en geef deze aan iemand die het eventueel van u kan overnemen, mochten emoties u parten spelen en het spreken onmogelijk maken. Ook kan men ervoor kiezen om de toespraak extra uit te printen in normale lettergrootte en deze bij het verlaten van de aula aan de aanwezigen uit te laten delen , bijvoorbeeld opgerold met een lintje erom. Ook kan men de tekst, of een gedeelte van de tekst gebruiken bij de dankbetuiging. De belangstellenden kunnen de tekst thuis nog eens na lezen en hebben zo een mooi aandenken aan de overledene.

Voorbereiding op het spreken

Lees de tekst een aantal malen hardop en heel rustig voor. Als er zinnen zijn waarbij de emotie oploopt is het juist goed om deze een aantal malen te herhalen. U krijgt meer grip op de emoties en zult ze tijdens de uitvaart beter in de hand kunnen houden.

Gebruik de witregels om rustig adem te halen en tel tot drie voor u verder gaat. Voor uzelf kan dit lang lijken, de toehoorders zullen het als plezierig ervaren. Stel u de situatie dat u in de aula staat goed voor. Overdenk dat u de speech neerlegt, een slokje water neemt en de zaal in kijkt. Van tevoren doorvoelen helpt om straks een mooie, goed hoorbare toespraak te houden.

Hulp bij het schrijven, hulp bij het spreken

Geeft het bovenstaande onvoldoende houvast om zelf een mooie toespraak te schrijven en misschien ook onvoldoende houvast om zelf te spreken, dan biedt Meride ook hier een helpende hand. Iedere uitvaartverzorger is in staat om enkele persoonlijke zinnen te schrijven en te spreken. Wenst men echter een uitgebreide toespraak of levensloop, waarbij één of meerdere extra gesprekken gewenst zijn, dan kunt u gebruik maken van een van de rituele begeleiders in dienst van Meride. De kosten daarvoor worden meegenomen in de offerte.

Verzoek om te spreken bij een uitvaart

Mocht u gevraagd worden om te spreken tijdens een uitvaart, bijvoorbeeld bij de uitvaart van een vriend, collega, werknemer, sportmaatje etc., denk daar dan even rustig over na. Al kan men nog zo goed spreken in het openbaar, spreken bij een uitvaart is niet eenvoudig.  Emoties, niet alleen bij uzelf, maar ook bij de familie, kunnen u parten spelen.

Als u instemt met het verzoek, informeer dan wat men van u verwacht. Bent u de enige spreker? Is het dan de bedoeling dat u ook een gedeelte namens de familie zegt? Zijn er meer sprekers, vraag dan wie dat zijn en wat hun relatie tot de overledene was.

Schrijf uw woorden op (zie bovenstaande tips) en maak uw toespraak niet te lang. Een anekdote kan gerust gebruikt worden om iets te verduidelijken, maar uitgebreid ophalen van (komische) herinneringen is niet aan te raden. Houdt het kort en krachtig.